BIYOMIMETIK NEDIR?

Janine Benyus ve yazdigi "Biomimicry" isimli kitap. Gerek biyomimetik, gerekse biyomimikri dogadaki modelleri inceleyen, sonra da bu tasarimlari taklit ederek veya bunlardan ilham alarak insanlarin problemlerine çözüm getirmeyi amaçlayan yeni bilim dallaridir.

Biyomimetik, insanlarin dogada bulunan sistemleri taklit ederek yaptiklari maddelerin, aletlerin, mekanizma ve sistemlerin tümünü ifade eden bir terimdir. Dogadaki tasarimlar örnek alinarak yapilan aletlere, özellikle nanoteknoloji,(1) robot teknolojisi, yapay zeka (AI), tibbi endüstri ve askeri donanim gibi alanlarda kullanilmak için gerek duyulmaktadir.

Biyomimikri, ilk defa Montanali bir yazar ve bilim gözlemcisi olan Janine M. Benyus tarafindan ortaya atilmis bir kavramdir. Türkçe karsiligi "biyotaklit" olan bu kavram, daha sonra pek çok kisi tarafindan yorumlanmis ve uygulamaya geçirilmistir. Biyomimikri hakkinda yapilan yorumlardan biri söyledir:

Biyomimikrinin ana temasi dogadan model, ölçü ve akil olarak ögrenecek çok seyimiz oldugudur. Bu arastirmacilarin ortak noktasi, dogadaki tasarima saygi göstermeleri ve insanlarin karsilastiklari problemlerin çözümünde bunlari kullanarak ilham almalaridir.2

Ürün kalitesini ve verimini artirmada dogadan faydalanan sirketlerden biri olan Interface'in ürün stratejisti David Oakley de biyotaklit konusunda sunlari söyler:

Doga, benim is ve tasarim konularinda akil hocam, yasam tarzim için bir model. Doganin sistemi milyonlarca senedir çalisiyor… Biyotaklit, dogadan ögrenmenin bir yoludur.3

Nitekim bilim adamlari hizla yayginlasan bu fikri benimsemisler, önlerindeki benzersiz ve kusursuz modelleri örnek alarak çalismalarina hiz kazandirmislardir. Özellikle endüstri alaninda dogadaki gibi uygun hammaddeler ve ekonomik sistemler gelistirmeyi amaçlayan bilim adamlari ve arastirmacilar, simdi el birligiyle dogayi nasil taklit edeceklerinin yollarini arastirmaktadirlar.

Dogadaki tasarimlar en az malzeme ve enerji ile en fazla verim almalari, kendi kendilerini onarma özellikleri, geri-dönüsümlü ve doga-dostu olmalari, sessiz çalismalari, estetik, dayanikli ve uzun ömürlü olmalari bakimindan teknolojik çalismalara örnek teskil ederler. High Country News adli bir gazetede biyomimetik bilimsel bir hareket olarak tanimlanmis ve söyle bir yorum yapilmistir:

Dogal sistemleri model alarak, bugün kullandigimizdan çok daha uzun süreli teknolojiler olusturabiliriz. 4

Biomimicry adli kitabin yazari Janine M. Benyus ise, dogada gördügü mükemmellikler üzerinde düsünerek, dogadaki modellerin taklit edilmesi gerektigine inanmistir. Onu böyle bir yaklasimi savunmaya yönelten örneklerden bazilari sunlardir:

Ari kuslarinin 10 gramdan daha az bir yakitla Meksika Körfezi'ni geçebilmeleri,

Yusufçuklarin en iyi helikopterlerden bile daha iyi manevra yapabilmeleri,

Termit kulelerinde bulunan iklimlendirme ve havalandirma sistemlerinin, donanim ve enerji sarfiyati bakimindan insanlarin yaptiklarindan çok daha üstün olmalari,

Yarasanin çok-frekansli ileticisinin, insanlarin yaptigi radarlardan daha verimli ve duyarli çalismasi,

Isik saçan alglerin vücut fenerlerini aydinlatmak için çesitli kimyasallari biraraya getirmeleri,

Kutup baliklari ve kurbagalarin donduktan sonra yeniden hayata dönmeleri ve organlarinin buz nedeniyle hasara ugramamasi,

Bukalemunun ve mürekkep baliginin, bulunduklari ortamla tam bir uyum içinde olacaklari sekilde derilerinin renklerini, desenlerini aninda degistirmeleri,

Arilarin, kaplumbagalarin ve kuslarin haritalari olmadan uzun mesafeli uçuslar yapabilmeleri,

Balinalarin ve penguenlerin oksijen tüpü kullanmadan dalmalari,

DNA sarmalinin bilgi depolama kapasitesi,

Yapraklarin fotosentez islemi ile, yilda 300 milyar ton seker üretimi yaparak dünyanin en büyük kimyasal islemini gerçeklestirmesi...

Yukarida sadece birkaç örnegine yer verdigimiz dogadaki hayranlik uyandiran bu gibi mekanizma ve tasarimlar, teknolojinin birçok alanini zenginlestirme potansiyeline sahiptir. Bilgi birikimimizin artmasi ve teknolojik imkanlarin gelismesi ile birlikte bu potansiyel her geçen gün daha da ortaya çikmaktadir.

Örnegin 19. yüzyilda doganin taklidi sadece estetik açidan uygulama sahasina sahipti. Dönemin ressam ve mimarlari dogadaki güzelliklerden etkilenmis, yaptiklari eserlerde bu yapilarin dis görünüslerini örnek almislardi. Ama dogadaki tasarimlarin olaganüstülügünün ve bunlarin taklidinin insanlar için fayda saglayacaginin anlasilmasi, ancak dogal mekanizmalarin moleküler seviyede incelenmesiyle baslamistir. Çünkü dogadaki kusursuz düzen, detaya inildikçe daha da sasirtici bir boyut kazanmaktadir.

Biyomimetikle ortaya çikan malzeme ve aletler gelecekte de kullanilabilecek yapidadir:

Yeni solar hücreler, gelismis robotlar ve uzay gemilerinin malzemeleri gibi... Bu bakimdan dogadaki tasarimlar çok ileri bir teknolojiye ufuk açmaktadir.

Biyomimetik Hayatimizi Hangi Dogrultuda Degistirecek?

Dogadaki mükemmel tasarimlar Rabbimizin bize verdigi çok büyük nimetlerdir. Bu tasarimlari taklit etmek ve örnek olarak almak ise insanoglunu sürekli iyiye, dogruya yöneltecek bir devrimdir. Ne var ki bilim dünyasi dogadaki tasarimlarin çok büyük bir kaynak olusturdugunu ve günlük hayata geçirilmesi gerektigini, ancak son birkaç yil içerisinde fark edebilmistir.

Bilim otoritesi olarak kabul edilen pek çok yayin organi da dogadaki üstün yapilarin içerdigi tasarimlarin insanlara yol göstermesi açisindan çok büyük bir kaynak oldugunu kabul etmektedir. Örnegin Nature dergisi bu gerçegi söyle ifade eder:

Dogadaki mekanizmalar üzerinde yapilan çalismalar göstermektedir ki, filden proteine kadar pek çok yapi, tasarimcilar ve mühendisler için zengin bir fikir havuzu olusturmaktadir. Üstelik bu havuzun derinligini artirma potansiyeli de çok yüksektir. 5

Süphesiz bu kaynagi dogru yönde kullanmak ve teknolojiye geçirmek, insanoglunu çok hizli bir gelisim sürecine sokacaktir. Biyomimetik dalinda uzman olarak gösterilen Janine M. Benyus da, dogayi taklit ettigimiz takdirde yiyecek ve enerji üretimi, bilgi depolama, saglik gibi birçok alanda kendimizi rahatlikla gelistirebilecegimizi belirtmistir. Janine Benyus, yapraklardan esinlenilerek yapilan ve Günes Sistemi ile çalisan mekanizmalari, hücreler gibi sinyal veren bilgisayarlarin üretimini, sedeften taklit edilerek yapilan kirilmaya dayanikli seramikleri bu gelisime örnek olarak vermistir.6

Görüldügü gibi, biyomimetik devrimi günlük hayatimizi ve yasamimizi derinden etkileyecek, insanlarin daha rahat ve konforlu yasamasini saglayacaktir.

Bugün görmekteyiz ki gelisen teknoloji yaratilis mucizelerini tek tek kesfetmekte ve "biyomimetik" biliminde oldugu gibi canlilardaki olaganüstü tasarimlari örnek alarak insanliga hizmet etmektedir. Bu konularin ele alindigi pek çok bilimsel makaleden birkaç tanesinin basliklarini söyle siralayabiliriz:

Yasamin Muhtesem Tasarimlarindan Örnek Almak7

Biyomimetik Daha Iyi Bir Dünya Vaad Ediyor8

Bilim Dogayi Taklit Ediyor9

Dogadaki Tasarimlardan Ögrenmek10

Hayatin Tasarimdaki Dersleri11

Biyomimikri: Gözümüzün Önünde Gizlenen Sirlar12

Biyomimikri: Doganin Ilham Verdigi Buluslar13

Biyomimikri: Bizi Çevreleyen Üstün Yetenek114

Biyomimetik: Dogadan Iyi Dizaynlar Çikarmak15

Biyomimetik: Dogadaki Tasarimlardan Malzemeler Meydana Getirmek16

Mühendisler Tasarim için Dogadan Örnek Aliyorlar17

Bu makaleler okundugunda da görülmektedir ki, bilimsel arastirmalarin sonuçlari Allah'in varliginin delillerini tekrar tekrar göstermektedir